" Παρεξηγημένες Φίλες"

Η έννοια της ψυχολογίας στη σημερινή εποχή έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις. Παρατηρούμε ότι ο όρος χρησιμοποιείται όλο και πιο συχνά σε διάφορους κοινωνικούς κύκλους και σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες. Οι νέες κοινωνικές συνθήκες, οι δυσκολίες της ζωής και οι ανησυχίες των ανθρώπων, έδωσαν χώρο κι έδαφος, ώστε να γεννηθεί και να αναπτυχθεί η επιστήμη της ψυχολογίας. Αν και υπάρχει ένας αριθμός ανθρώπων που αμφισβητεί κι απορρίπτει αυτήν την επιστήμη, θεωρώ πως έχει τη δύναμη να αντισταθεί και να αποδείξει πόσο απαραίτητη και σημαντική είναι.

Υπάρχουν δυο όροι που είναι σχετικοί με την ψυχολογία, ο όρος της συμβουλευτικής και αυτός της ψυχοθεραπείας. Γράφω αυτό το άρθρο προκειμένου να βοηθήσω τους αναγνώστες  να διασαφηνίσουν τους όρους αυτούς και να ξεκαθαρίσουν κάπως το τοπίο. Κατά την γνώμη μου είναι δυο περίπου ταυτόσημες έννοιες, με ελάχιστες και δυσδιάκριτες διαφορές. Κυρίως χρησιμοποιούμε τον όρο ψυχοθεραπεία για να δηλώσουμε το μοντέλο που ακολουθεί ο θεραπευτής. Στον ευρύτερο χώρο της ψυχολογίας υπάρχουν διάφορα ψυχοθεραπευτικά μοντέλα-σχολές, όπως το ψυχαναλυτικό, το γνωστικό-συμπεριφοριστικό, το συστημικό, το ανθρωπιστικό κα, που δίνουν μια ταυτότητα και μια κατεύθυνση στο θεραπευτή-ψυχολόγο.

Ο όρος συμβουλευτική απευθύνεται σε ψυχικά υγιή άτομα και δίνει βάση στη διαμόρφωση μιας εποικοδομητικής και ασφαλούς σχέσης ανάμεσα στο θεραπευτή  και τον πελάτη. Συγκρίνοντας τον όρο συμβουλευτική και ανθρωπιστικό μοντέλο εντοπίζει κανείς τις ίδιες κατευθυντήριες γραμμές, στόχους και αρχές. Η συμβουλευτική βασίζεται στην ποιότητα της σχέσης, στην εμπιστοσύνη, στην κατανόηση και στην αποδοχή του ατόμου. Πιστεύει στο άτομο και στις δυνατότητες του και εργάζεται στο παρόν και στο τώρα. Στόχος της συμβουλευτικής είναι να βοηθήσει τον πελάτη να εκφράσει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του με οποιαδήποτε μορφή (λεκτική, κινητική, εικαστική), ώστε να αναπτύξει την αυτογνωσία, να δει και να αποδεχτεί τον πραγματικό και αυθεντικό του εαυτό.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να τονίσω και να εξηγήσω πως η ψυχιατρική είναι διαφορετική επιστήμη από την ψυχολογία. Η ψυχιατρική ανήκει στο χώρο της ιατρικής και μια κύρια διαφορά μεταξύ ψυχολόγων και ψυχιάτρων είναι ότι οι δεύτεροι συνταγογραφούν  φάρμακα. Σε πολλές περιπτώσεις η συνεργασία των δύο είναι επιτακτική ανάγκη. Παρόλα αυτά τα φάρμακα δεν είναι η λύση, καθώς διαιωνίζουν και καλύπτουν το πρόβλημα. Χρειάζεται παράλληλη δουλειά και στήριξη. Η καλή ψυχική υγεία εξαρτάται από την ικανότητα και επιθυμία του ατόμου να επιτρέψει και να αποδεχτεί τα συναισθήματα του.

Επομένως, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία ποιον τίτλο ή όρο θα χρησιμοποιήσει κανείς, σημασία έχει να ακούμε το σώμα μας και να βιώνουμε τα συναισθήματά μας. Οφείλουμε να φροντίζουμε και να αναγνωρίζουμε την ψυχική μας κατάσταση και να μην την παραμελούμε. Η ψυχική υγεία είναι όπως ο καρκίνος: αν ασχολείσαι με τον εαυτό σου και δείχνεις ενδιαφέρον για διάφορα «καμπανάκια» που χτυπούν κατά διαστήματα, όπως είναι η κρίση πανικού και οι σωματικές ενοχλήσεις, μπορείς να αποτρέψεις και να προλάβεις τη χειρότερη εκδοχή, όπως την κατάθλιψη. Και για να γίνω πιο σαφής, ας υποθέσουμε ότι παρατηρεί κάποιος ένα σημάδι στο χέρι του που έχει το χρώμα μιας μελανιάς. Αν και πονάει, το αγνοεί, περνούν οι μέρες και το σημάδι γίνεται έντονο και πιο ενοχλητικό και τότε επισκέπτεται το γιατρό, ο οποίος διαγιγνώσκει μια μορφή καρκίνου και ξεκινάει μια μορφή θεραπείας. Αν ο ασθενής δεν το είχε παραμελήσει, πιθανόν η θεραπεία να ήταν λιγότερο επώδυνη και ακριβή και πιο σύντομη.

Το ίδιο ισχύει και για την ψυχική υγεία. Ας πούμε για παράδειγμα ότι κάποιος βιώνει μια έντονη κρίση πανικού, όπου δεν μπορεί να αναπνεύσει, χάνει τις αισθήσεις του, τρομάζει. Δεν είναι καθόλου ευχάριστη εμπειρία. Αντιθέτως είναι άσχημη και επικίνδυνη. Γι αυτό όταν κανείς αισθάνεται πνιγμένος, ανίκανος να διαχειριστεί και να αναγνωρίσει τα συναισθήματα του, αυτά συσσωρεύονται και κάποια στιγμή θα έρθουν στην επιφάνεια βίαια,  με ορμή και φόρα. Επομένως, η πρόληψη και η έγκαιρη επίσκεψη σε κάποιον ειδικό σώζει και σταματάει ενδεχομένως το άσχημο παιχνίδι της ψυχικής αστάθειας και της εξάντλησης. Κατανοώ ότι πολλοί θεωρούν πολυτέλεια και σπατάλη χρημάτων το να επισκεφτούν έναν ψυχολόγο, ψυχοθεραπευτή, σύμβουλο, ωστόσο θεωρώ πως είναι μια επένδυση που αφορά την υγεία και αποτρέπει το χειρότερο σενάριο, που είναι η ανάπτυξη ψυχιατρικής διαταραχής και η οποία, κατά τη γνώμη μου, είναι δύσκολο να θεραπευτεί εντελώς.

Συμπεραίνοντας

·         Ο άνθρωπος έχει σώμα και ψυχή. Μην παραμελείτε την ψυχική σας υγεία, αυτά τα μέρη αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται.

·         Μη μένετε στους τίτλους και στα λόγια. Προβείτε σε ενέργειες που θα σας βοηθήσουν και θα νιώσετε καλύτερα.

·         Ακούστε το σώμα σας. Ημικρανίες, στομαχόπονοι, δυσφορίες μπορεί να είναι συμπτώματα κακής και έντονης συναισθηματικής κατάστασης και διάθεσης.

·         Κλείστε τα αυτιά σας στις παραφιλολογίες και κάντε σωστή επιλογή του ειδικού. Είναι σημαντικό να αισθάνεστε άνετα και ασφαλής, ώστε με τη βοήθειά του, να επιλέξετε την κατάλληλη μορφή επικοινωνίας για να μπορέσετε να εκφραστείτε ελεύθερα και με ειλικρίνεια. Ο στιγματισμός και η αρνητική κριτική είναι στοιχεία συντηρητικής κοινωνίας που δε χαρακτηρίζουν τη δικιά μας. Εξάλλου, εάν επιθυμείτε να  γνωρίζετε μόνο εσείς ότι επισκέπτεστε κάποιον ειδικό, προστατεύεστε από τον κώδικα δεοντολογίας του επαγγέλματος μας. Ο όρος «ιδιωτικότητα» ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις, με εξαίρεση εκείνες όπου η ζωή του πελάτη βρίσκεται σε κίνδυνο (πχ. αυτοκτονικές τάσεις, κακοποίηση). Σε τέτοιες περιπτώσεις ενημερώνεται το άμεσο συγγενικό περιβάλλον.

·         Υγιής θεωρείται εκείνος που οργανικά και ψυχικά είναι ισορροπημένος και λειτουργικός.

·         Η στήριξη από κάποιον ειδικό δεν είναι πολυτέλεια ούτε σπατάλη. Είναι ανάγκη και επένδυση. Ζούμε σε ένα κοινωνικό σύνολο που χαρακτηρίζεται από διαπροσωπικές σχέσεις και ο ένας επηρεάζει τον άλλον. Η αυτογνωσία είναι απαραίτητο συστατικό μιας αρμονικής, δεμένης και λειτουργικής κοινωνικής ομάδας, είτε αυτή είναι η οικογένεια ή οι φίλοι, είτε είναι ολόκληρη η κοινωνία.