Παγκόσμια ημέρα κατά του ρατσισμού
Κάθε χρόνο στις 21 Μαρτίου,
γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων. Καθιερώθηκε το 1966 από τη Γενική Συνέλευση
των Ηνωμένων Εθνών σε ανάμνηση ενός τραγικού συμβάντος, που συγκλόνισε την
παγκόσμια κοινή γνώμη. Στις 21 Μαρτίου του 1960 η αστυνομία της ρατσιστικής Νοτίου Αφρικής πυροβόλησε εν ψυχρώ κατά
μιας διαδήλωσης φοιτητών στην πόλη Σάρπβιλ, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους
70 άνθρωποι. Οι νεαροί διαδηλωτές διαμαρτύρονταν ειρηνικά κατά των νόμων του
Απαρτχάιντ, που είχε επιβάλλει το καθεστώς της λευκής μειοψηφίας στη χώρα,
εφαρμόζοντας τη θεωρία της ανισότητας ανάμεσα στις φυλές.
Με αφορμή, λοιπόν, τη μνήμη της σημερινής μέρας αλλά και τα καθημερινά
περιστατικά ρατσισμού και ξενοφοβίας που βιώνουμε, αποφάσισα να προσεγγίσουμε
με τα τμήματα νέων και εφήβων το θέμα «Διαφορετικοί, αλλά όλοι ίσοι».
Παρακολουθούμε όλοι εδώ και πολλούς μήνες την τραγική ιστορία των προσφύγων και μεταναστών, είμαστε απλοί
παρατηρητές αυτής της ανεξέλεγκτης κατάστασης και δυστυχώς ανήμποροι να την
αλλάξουμε και να την αναστρέψουμε, γιατί οι δυνάμεις που αποφασίζουν απλώς δεν
σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις διακηρύξεις που έχουν διατυπώσει και έχουν ψηφίσει. Ψάχνοντας στο
διαδίκτυο υλικό προκειμένου να δουλέψουμε το ζήτημα με τα παιδιά, διάβασα μαρτυρίες
ανθρώπων, μάταιες προσπάθειες ανθρώπων, που με δράσεις συμβάλλουν στην πρόληψη και στον περιορισμό φαινομένων
ρατσισμού και ένα πλήθος πληροφοριών που σε γεμίζουν με ανάμεικτα συναισθήματα
θλίψης, αγανάκτησης, θυμού, συμπόνοιας. Μικροί, μεγάλοι, άνθρωποι όλων των
ηλικιών, πέφτουν καθημερινά θύματα ρατσισμού και πολλές φορές όλοι μας φέρουμε
ευθύνη. Ας θυμηθούμε πόσες φορές κάναμε ρατσιστικά σχόλια ή με τη συμπεριφορά
μας δεν σεβαστήκαμε τον συνάνθρωπό μας. Λόγω των γεγονότων που τρέχουν και της
ιδιαίτερης προβολής από τα ΜΜΕ ο κόσμος έχει ευαισθητοποιηθεί και δείχνει την
αλληλεγγύη και την υποστήριξη του στους «ξένους». Όταν όμως τα φώτα και οι
κάμερες σβήσουν και η αυλαία πέσει, η λήθη παίρνει τη θέση της και όλοι
επιστρέφουν στην καθημερινότητα. Η φυλή, η εθνικότητα, η θρησκεία, η γλώσσα, η
κουλτούρα, η καταγωγή είναι αφορμές ρατσιστικών επεισοδίων και περιστατικών
αλλά δεν είναι μόνοι αυτοί οι παράγοντες.
Ανάμεσα μας υπάρχουν παιδιά και ενήλικες που διαφέρουν από την κοινωνική
νόρμα γιατί έχουν ένα διαφορετικό χαρακτηριστικό στοιχείο από την πλειοψηφία.
Άνθρωποι με αναπηρία, με προβλήματα υγείας σωματικά και ψυχικά, άνθρωποι με
διαφορετικές σεξουαλικές προτιμήσεις , άνθρωποι με ιδιαιτερότητες, συνήθως
τοποθετούνται στο περιθώριο και ζουν σε έναν παράλληλο κόσμο. Ας αναρωτηθούμε
πόσες φορές έχουμε παρκάρει σε θέση ανάπηρου ή ας σκεφτούμε τι έχουμε πει ή
κάνει όταν συναντήσαμε ένα άνθρωπο διαφορετικό από εμάς. Ας σκεφτούμε πόσα
παιδιά δέχονται ημερησίως βία επειδή είναι διαφορετικά από τα άλλα, ίσως πιο
ντροπαλά και συνεσταλμένα, ίσως με κάποια νοητική καθυστέρηση, ίσως με κάποια
μαθησιακή δυσκολία, ίσως έχουν προβλήματα όρασης και ακοής κ.α. Κάθε φορά που
κάποιος συναντά έναν άνθρωπο διαφορετικό νιώθει αμηχανία, φόβο, αγωνία, δεν
ξέρει τι να πει, πώς να συμπεριφερθεί, πώς να επικοινωνήσει μαζί του.
Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό, γιατί δυσκολευόμαστε να συνυπάρξουμε και να
αποδεχτούμε το διαφορετικό; Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να αλλάξει αυτό το
φαινόμενο; Θέλουμε ή μας αρέσει να νιώθουμε πιο δυνατοί και ικανοί και αντλούμε
ευχαρίστηση από τέτοια περιστατικά; Πολλά παρόμοια ερωτήματα τίθενται στα
τραπέζια πολιτικών, οικογενειών, φίλων, σε συζητήσεις, άρθρα και σκέψεις,
ξοδεύουμε καθημερινά πολλή μελάνι και σάλιο για τέτοια ζητήματα, παρόλα αυτά
στην πράξη δυσκολευόμαστε. Ας μην ξεχνάμε ότι σαν ενήλικες έχουμε απόλυτη
ευθύνη για το τι διδάσκουμε στα παιδιά, πώς τα μεγαλώνουμε, τι τα μαθαίνουμε
και πώς τα διαπαιδαγωγούμε. Στερεότυπα και προκαταλήψεις έχουν εδραιωθεί και
μεταφέρονται ασυναίσθητα από γενιά σε γενιά. Ένα απλό παράδειγμα είναι η
σημασία και η επίδραση της εξωτερικής εμφάνισης και το χρώμα δέρματος, που διαμορφώνουν
αυτόματα τη στάση των ανθρώπων. Πολλά κοινωνικά πειράματα αποδεικνύουν την
παραπάνω τοποθέτηση. Ας μην ξεχνάμε ότι όλοι είμαστε άνθρωποι στον κόσμο αυτό και
θέλουμε να ζήσουμε ειρηνικά, γαλήνια, ευτυχισμένα με αγάπη, σεβασμό και
αξιοπρέπεια. Αν ο καθένας από εμάς κάνει ένα μικρό απολογισμό της καθημερινής
του συμπεριφοράς, είμαι σίγουρη ότι θα εντοπίσει στοιχεία ρατσιστικής
προδιάθεσης, ενδεχομένως άθελά του. Ας αποκτήσουμε μεγαλύτερη αυτογνωσία και αυτοέλεγχο
και ας προσπαθήσουμε να αλλάξουμε αυτήν την τάση που μας κυριεύει. Αποτελούμε
πρότυπα μίμησης για τις νέες γενιές που ακολουθούν και ας μην ξεχνάμε ότι ο
καθένας από εμάς θα μπορούσε να είναι στη θέση του άλλου.
Μοιράζοντας μαζί σας τις σκέψεις μου και τα συναισθήματα που ένιωσα
γράφοντας αυτό το κείμενο, ελπίζω να δώσω τροφή για σκέψη και προβληματισμό και
σε σας. Ας μην το βάζουμε κάτω, ας μην απογοητευόμαστε και ας μη γινόμαστε
«κακοί» άνθρωποι. Εμείς οι ίδιοι αποτελούμε τον κόσμο στον οποίο ζούμε, μόνο
εμείς μπορούμε να τον κάνουμε πιο όμορφο και πιο αρμονικό, αρκεί να
προσπαθήσουμε και να μην καταθέσουμε τα όπλα. Αν ο καθένας από εμάς κάνει το
δικό του απολογισμό ενδεχομένως να στεναχωρηθεί και να πικραθεί με πράξεις και
λόγια του παρελθόντος και έτσι να μην τα
επαναλάβει. Λάθη του παρελθόντος αποτελούν μάθημα για το μέλλον, μην αφήνουμε
τη ζωή να μας τρέχει και να βυθιζόμαστε στο λήθαργο, εμείς να τρέχουμε μέσα στη
ζωή.
Μυρτώ Στάγκου
Ψυχολόγος ΑΠΘ/ΜΑ
Εξειδικευμένη
στη Συμβουλευτική Παιδιών-Εφήβων και στην Ειδική Αγωγή
(MA in Counselling for Children and Young People, University of
Nottingham, UK/ Πιστοποιητικό ειδικής
κατάρτισης Ειδική Αγωγή, Παιδαγωγικό.ΑΠΘ)
Αγίας Σοφίας
46, 6ος όροφος
Τηλ. Επικοινωνίας:
6947940512
Email: myrto.stagkou@gmail.com
